محمد‌رضا سرشار به نويسندگان ادبيات دفاع مقدس اشاره كرد و گفت: بعضي از آنها با سابقه تفكر توده‌اي و بدون داشتن هرگونه عملكرد مثبتي در دوران دفاع مقدس يا اعتقاد واقعي به اسلام، داستان‌هاي خنثي يا گاه حتي مغاير با ارزش‌ها نوشته و چاپ كرده‌اند.
محمد‌رضا سرشار (رضا رهگذر) نويسنده، درباره جنس و خصوصيات ادبيات جنگ و دفاع مقدس به فارس گفت: ادبيات جنگ و دفاع مقدس به ادبياتي اطلاق مي‌شود كه در آن مستقيماً به مسئله جنگ هشت ساله تحميلي ما با كشور عراق پرداخته شده باشد.
سرشار افزود: داستان‌هايي كه به جنگ‌هاي دوره قاجار يا بيش و پس از آن كه ايران به طور خاص در آن شركت داشته را، ادبيات جنگ و دفاع مقدس نمي‌ناميم چرا كه واژه دفاع مقدس خاص است.
سرشار به مقدس بودن جنگ هشت ساله اشاره كرد و گفت: علت مقدس بودن آن است كه اين يك جنگ دفاعي بود و در آن عامل شروع كننده جنگ ما نبوديم و افرادي كه نقش‌آفرين اصلي آن بودند كساني هستند كه با انگيزه‌هاي ديني براي حفظ يك نظام اسلامي و كشوري كه چنين نظامي بر آن حكومت داشت به جبهه‌ها رفتند.
وي تصريح كرد: وصيت‌نامه شهدا نيز نشان مي‌دهد تمامي افرادي كه به شكل داوطلبانه به جنگ رفتند براي اجابت دعوت ولي فقيه زمان خود رهسپار شدند.
اين نويسنده اضافه كرد: جنگ ما يك جنگ دفاعي و كاملا ديني و عقيدتي بود. به همين دليل از آن با عنوان مقدس ياد مي‌شود.
وي بيان كرد: بنابراين افرادي كه در اين جنگ شركت كردند طبعاً برخلاف جنگنده‌هاي حرفه‌اي جنگ‌هاي ديگر اصول و موازيني را در جنگ رعايت مي‌كردند. اين اصول چه در ارتباط با دشمن و اسرايي كه مي‌گرفتند و چه در ارتباط با خودشان بود.
سرشار افزود: ما ديديم در جنگ هشت ساله و به تعبير حضرت امام (ره) جبهه، يك دانشگاه بود. افراد بسياري به جبهه رفتند و با شخصيت‌هاي متعالي كاملا متفاوتي برگشتتند و يا شهيد شدند.
اين نويسنده به جمله مقام معظم رهبري (مدظله‌العالي) اشاره كرد و گفت: رهبري فرمودند: "فتح الفتوح امام پرورش جوانان بسيجي بود ". و بايد گفت: اين حرف، بسيار درست است، چرا كه ايجاد چنين تحول عميق و اساسي در جان‌ها با آن وسعت چيزي شبيه معجزه بود.
وي افزود: آن چيزي كه به امام (ره) كمك كرده تا چنين انقلابي را در جان‌هاي جوانان مذهبي، متدين و پاك اين كشور پديد آورد جنگ هشت ساله بود..
سرشار ادامه داد: مسايل ياد شده مرزهايي بين اين جنگ با جنگ‌هاي مشابه و معاصر در دوران قبل ايجاد مي‌كند.
سرشار در ادامه در مورد كمي اين آثار در سال‌هاي اخير و جاخالي‌هاي اين نوع ادبيات افزود: به لحاظ كمي در عرصه دفاع مقدس كم‌كار نبوده‌ايم و اگر بحثي مطرح باشد كيفي است.
وي تصريح كرد: بزرگترين آثار ادبي جهان متشكل از آثاري است كه به جنگ‌ها مي‌پردازد. منهاي اينكه اين جنگ‌ها مقدس بوده يا نه و يا با چه نيتي بر پا شده است.
سرشار گفت: جنگ يكي از مشغله‌هاي بزرگ و مهم و هميشگي بشر در طول زندگي بوده است؛ از جنگ‌هاي فردي كه تا پيش از تشكيل دولت‌ها براي حفظ منافع شخصي با به دست آوردن برخي منافع مادي به آن مبادرت مي‌كردند گرفته تا جنگ‌هايي كه بعدها در قالب ارتش هاي منظم دولت‌ها و كشورها انجام شد
وي تصريح كرد: هميشه جنگ در زندگي بشر نقش مهمي داشته است و سبب تحولات بزرگي مي‌شده كه عمده اين تحولات منفي بوده. ولي به هر حال جنگ جزئي جدايي ناپذير از زندگي بشر است.
وي ادامه داد: امروزه با وجود اين همه ادعاهاي وجود تمدن و فرهنگ و شعارهاي پرطمطراق تساهل و تسامح و مدارا و همزيستي، جنگ‌ها نه تنها كمتر نشده بلكه بيشتر هم شده‌اند.
وي افزود: از آنجا كه كار ادبيات پرداختن به مسايل بشري، خصوصا مسايل مهم و عام و فراگير است جنگ هم يكي از موضوعات اصلي و مهم ادبيات بشمار مي‌رود.
وي ادامه داد: از قديمي‌ترين ايام تا به امروز بزرگترين شاهكارهاي ادبي حول محور جنگ شكل گرفته است.
سرشار در همين راستا اضافه كرد: از يونان باستان گرفته تا امروز و حتي در اساطير كه ادبياتي ما قبل ادبيات معمول است، ما شاهد جنگ‌هاي بزرگ هستيم.
وي ادامه داد: اين نوع ادبيات مورد علاقه و توجه مردم است و به رغم آنكه مردم از جنگ بيزارند و هميشه آن را مخصوصا در زمان ما مترادف با مشكلات و آسيب‌ها مي‌بينند، اما به لحاظ مطرح شدن مسائل بزرگ انساني در ادبيات مربوط به جنگ، اين نوع ادبيات همواره مورد علاقه مردم بوده است. عمدتاً در اين نوع ادبيات مسايلي از قبيل شجاعت، قهرماني، از خودگذشتگي و برخي ديگر از خصايل عالي و داني انساني بروز مي‌كند.
سرشار گفت: دو گونه اوليه ادبيات "حماسه و تراژدي " است كه عمدتا مربوط به جنگ مي‌شوند. در حال حاضر و با گذشت 60 سال از جنگ جهاني دوم هنوز يكي از گونه‌هاي ادبي و سينمايي پر مخاطب آثاري است كه به جنگ جهاني اول و دوم ميپردازند؛ و اين موضوع، نشان از آن دارد كه جدا از موافق يا مخالف بودن با جنگ، ادبيات جنگ همواره ادبياتي جذاب و پرمخاطب است.
وي ادامه داد: در سال‌هاي پس از دفاع مقدس به خصوص برخي مراكز دولتي مثل بنياد حفظ و نشر آثار و ارزش‌هاي دفاع مقدس، دفتر ادبيات ايثار بنياد جانبازان و يا دفتر ادبيات مقاومت حوزه هنري با ترفند‌هاي مختلف به تشويق عده‌اي از نويسندگان در اين راستا پرداختند تا همچنان به مسئله دفاع مقدس در آثارشان بپردازند.
وي ادامه داد: اين تشويق‌ها به لحاظ كمي مؤثر بود، چرا كه در نتيجه آنها آثار متعددي پديد آمد، اما از آنجايي كه از ابتدا هم مشخص مي‌نمود كه كار سفارشي هميشه نتيجه مورد نظر را به بار نمي‌آورد بسياري از اين آثار از كيفيت و مطلوبيت مورد انتظار برخوردار نسيتند.
وي در مورد ادبيات سفارشي و عملكرد موفق برخي از اين آثار ادامه داد: البته در اين ميان آثار قابل توجهي هم پديد آمد كه اگر همان سفارشات نمي‌بود، اين چند اثر به نسبه قابل قبول هم خلق نمي‌شد.
سرشار تأكيد كرد: برخلاف نظر نويسندگان و منتقدان و ديگر اهالي ادبيات كه به طور مطلق مسئله سفارشي‌نويسي را نفي ميكنند، بنده چنين اعتقادي ندارم و معتقدم اين امر كار خوبي است و بايد ادامه يابد ولي بايد در كيفيت كار و روش كار تجديد نظر شود تا آثاري مطلوب تر پديد آيند.
اين نويسنده افزود: ما نمي‌توانيم مدعي شويم در اين راستا كم كار بوده‌ايم، اما بايد توجه داشت كه ادبيات جنگ تمام ادبيات يك كشور نيست، بلكه ادبيات دفاع مقدس بخشي از ادبيات است.
سرشار با اشاره به رويكرد بدي كه در اين داستان‌ها پديد آمد و عمدتا مربوط به پس از پذيرش آتش‌بس بود، اظهار داشت: پس از آتش بس نوشتن داستان‌هايي با موضوع مطرح كردن مسائل ضد ارزشي در دفاع مقدس به وجود آمد.
سرشار افزود: برخي افراد كه به اين موضوعات پرداختند افرادي هستند كه كم و بيش دوراني را در جبهه گذارانده و بعد شروع به نگاشتن آثاري اينچينن كرده‌اند.
سرشار در ادامه اين موضوع بيان كرد: اين پديده ناشي از چند موضوع است؛ يكي فرمول‌هاي وارداتي از غرب در مورد ادبيات داستاني است كه كاملا اومانيستي است و به علت كم مطالعه بودن و كم‌سوادي نويسندگان ما به عنوان يك امر محتوم در ادبيات مورد پذيرش واقع شده و از آن پيروي مي‌شود.
نويسنده رمان «مهاجر كوچك» گفت: نكته ديگر نفوذ و گسترش فلسفه پست مدرنيسم است كه از طريق ادبيات به اين افراد منتقل شده است. و نفي آرمان‌گرايي و تبليغ نسبيت گرايي در عقايد و انديشه‌ها - كه از اساس با مباني اعتقادي و ديني ما مخالف است - از جمله عوارض آن است. اما به دليل كم‌سوادي اين گروه از نويسندگان ما در عرصه انديشه و فلسفه، از جانب آنها پذيرفته و در آثارشان منعكس شده است.
سرشار ادامه داد: مورد ديگر، مدل‌هاي داستان غربي جنگ است كه نويسندگان از طريق مطالعه آن داستان‌ها براي نوشتن داستان‌هاي دفاع مقدس الهام گرفته‌اند و اين مدل‌ها عمدتا مطالب گفته شده گذشته را تبليغ ميكنند.
وي گفت: غرب در قرن بيستم گرفتار دو جنگ بزرگ و جنگ‌هاي متعدد كوچكتر بوده كه اين جنگ‌ها هيچ كدام اهداف مقدس يا حتي قابل دفاع نداشته و بر اثر زياده‌خواهي دولت‌ها و سرمايه‌داري جهان غرب و با بهانه‌هاي واهي و اغلب كوچك شكل گرفته‌اند ،اما باعث بروز فجايع بزرگي براي زندگي بشر معاصر شده‌اند.
وي افزود: طبعا داستان‌هايي كه در مورد اين جنگ‌ها نوشته مي‌شوند نمي‌توانند از جنگ به عنوان يك امر مقدس و ارزشمند ياد كنند.
سرشار افزود: در جنگ‌هايي اينچنين هم برنده و هم بازنده، در نهايت بازنده است، چرا كه طرف پيروز جنگ در ازاي موارد از دست داده چيزي قابل ذكر به دست نياورده است.
وي افزود: طبيعي است نويسندگان اروپا و آمريكا و افرادي كه داستان‌هاي مربوط به اين جنگ‌ها را نوشته‌اند از اساس هرگونه جنگي را اعم از دفاعي و تهاجمي نفي كنند، بنابراين اين آثار نمي‌توانند مدل قابل قبولي براي نويسندگان ما قرار گيرند.
وي گفت: متأسفانه از آنجا كه ما در عمده امور تقليد كوركورانه مي‌كنيم، نويسندگان ما در اين راستا بر اساس اين تقليد آثاري را پديد آوردند كه در آنها در مورد موضوع دفاع مقدس به تبليغ ضد ارزش‌ها پرداخته شد.
سرشار با اشاره مسئله استحاله برخي نويسنده‌ها در طول ساليان اخير ،تاكيد كرد: مسئله ديگر استحاله نويسندگان است كه شايد ريشه اصلي آن در گرايش آنها به موارد قبلي باشد.
خالق اثر «پشت ديوار شب» گفت: از آنجا كه برخي از اين نويسندگان شجاعت و صداقت آن را ندارند تا به اين استحاله دروني خود اقراركنند آن را تحت پوشش به ظاهر شيك و روشنفكرنمايانه نارضايتي از اوضاع، يا مثلا ستمي كه بر ارزش‌ها و رزمندگان شده در آثارشان بازتاب مي‌دهند.
وي افزود: برخي از اين عده هم در اين راستا دچار كج‌فهمي هستند. يعني قدرت تجزبه و تحليل مسايل بعد از جنگ را ندرند و نمي‌توانند ريشه مسايل را پيدا كنند. بنابراين به يك لج‌بازي كور روي آورده و سعي دارند آن را به اين شكل در آثار داستاني خود بازتاب دهند.
نويسنده مجموعه 14 جلدي "از سرزمين نور "با اشاره به موردي ديگر در بروز چنين آثاري افزود: اين نويسنده‌ها در اين مسئله به بن بست رسيده‌اند، ولي حاضر نيستند دست از نوشتن در اين مورد بردارند. در واقع آنان احساس ميكنند تنها زمينه‌اي كه قادر به نوشتن در آن هستند همين موضوع جنگ هشت ساله است..
سرشار گفت: اين گروه نويسنده‌ها همانند كشورهاي تك محصولي هستند كه تنها مي‌توانند در باب دفاع مقدس بنويسند .اما چون احساس ميكنند موارد قابل ذكر در اين باره، عنوان و نگاشته شده، در صدد نوآوري در آثار خود در اين زمينه هستند. ژ
وي در راستاي اين نوآوري ادامه داد: اين افراد به خيال نوآوري در آثار ،با تصور اينكه مثلا تا به امروز با نگاه مثبت به جنگ پرداخته شده و حال براي ايجاد تازگي، بايد از زاويه انتقادي به مسئله پرداخته شود، آثاري اينچنين پديد مي‌آورند.
سرشار با اظهار تاسف در اين باره افزود: كاش اينچنين نويسندگان با رسيدن به اين نقطه ديگر نمي نوشتند . در اين ميان شاهد نويسندگاني با سابقه تفكر توده‌اي هم هستيم كه بدون داشتن هرگونه عملكرد مثبتي در دوران دفاع مقدس يا اعتقاد واقعي به اسلام ،با جايي مثل بنياد حفظ آثار و ... قرادهاي قابل توجه بسته و در ازاي دريافت پول در اين زمينه داستان‌هايي خنثي يا گاه حتي مغاير ارزش‌هاي مورد نظر نوشته و چاپ كرده‌اند.
سرشار در ادامه در مورد اثر نويسندگان و پاسخ آنها به نسلي كه دوران هشت ساله را درك نكرده افزود: يكي از بزرگترين فعاليت هايي كه به اشاره رهبر معظم انقلاب در عرصه دفاع مقدس انجام شد، شناسايي رزمندگان فداكار و پرماجرا در دوره دفاع مقدس و ثبت خاطرات آنها بوده است.
وي ادامه داد: رهبري انقلاب با هوشمندي و دورانديشي كه نسبت به اين موضوع داشتند از ابتداي زمان پذيرش آتش‌بس در ديدار با گروه‌هاي مختلف فعال در نهادهاي فرهنگي، به ثبت خاطرات رزمندگان توصيه داشتند.
سرشار با ابراز خرسندي از اين امر گفت: خوشبختانه اين كار صورت پذيرفت و نهادهاي مختلفي به آن پرداختند. و در حال حاضر با گنجينه عظيمي از خاطرات رزمندگان روبه‌رو هستيم كه بسياري از آنها به صورت كتاب منتشر شده‌اند.
سرشار در ادامه گفت: افرادي كه در حال حاضر به قلم‌زني و ثبت خاطرات رزمندگان در اين راستا اقدام ميكنند، به مرور بعضا به قلمي پخته رسيده و با توجه به جزئيات ريز به ثبت خاطرات ميپردازند.
سرشار با اشاره به كتاب «دا» گفت: اين اثر - آن گونه كه گفته مي شود - به قدري جذاب و با نكته‌سنجي‌هاي داستاني نگاشته شده كه بسياري، از آن به عنوان رمان ياد ميكنند.
نويسنده كتاب "طنابي از آتش " اشاره كرد: چه در حال حاضر و چه در طول تاريخ ادبيات، هيچ رماني از هيچ نويسنده‌اي، حتي در حد شاهكارهاي جهاني نداريم كه مثلا در فاصله يك سال به چاپ هفتاد و چندم رسيده باشد.
وي افزود: در حال حاضر بايد اميدمان را به خاطرات از اين نوع معطوف كنيم و اميدوار باشيم امثال خانم حسيني‌ها(نويسنده كتاب "دا ") به ثبت و ضبط ديگر خاطرات رزمندگان دفاع مقدس بپردازند تا شايد از اين طريق بتوانيم چهره واقعي دفاع مقدسمان را به نسلي كه در آن روزگار حضور نداشته منتقل كنيم.
سرشار گفت: يكي از رسالت‌هاي رسانه‌هاي ارتباط جمعي ما معرفي آثار اينچنين است و اگر اثري همانند "دا " توانست با دقت، عمق و زيبايي و با استناد لازم،گوشه اي از واقعيت‌هاي دوران دفاع مقدس را بازتاب دهد همه موظف به تبليغ آن هستند. كه اين موضوع هم براي اشاعه و هم براي معرفي اثر به نسل جديد موثر خواهد بود.
