چند سال پیش در ذهن بسیاری از ایرانیان خاطره ای بد بوجود آمد و آن اینکه وقتی در المپیک حسین رضا زاده مدال طلا گرفت، گزارشگران تلویزیونی او را "هرکول ایرانی در آتن" نامیدند و در حالی که ما اسطوره های زیادی مثل رستم داریم، روی پهلوان ما اسم یک اسطوره یونانی گذاشتند.
این مشکل به طور حتم به دلیل ضعف فعالیت رسانه های داخلی و کثرت تولیدات رسانه های خارجی ایجاد شده است چراکه در کشورهای دیگر و فیلم های خارجی یک شخصیت ذهنی تبدیل به یک قهرمان می شود و برای کشور خودش هویت سازی می کند و سپس این اسطوره تازه پدید آمده، به کمک پوشش رسانه ای و تبلیغاتی وسیع تبدیل به اسطوره ای برای کل دنیا می شود. حتی در بین کودکان ما نیز این قبیل اسطوره های بی تاریخ علاقمندان فراوانی دارد ولی خبری از اسطوره های خودمان نیست.
برهمین اساس افراد و گروه های مختلفی درصدد رفع این نقیصه برآمده اند که در این میان یک تیم جوان برای معرفی فرهنگ بومی و قهرمانان تاریخی و ادبی ایرانی به کودکان کشورمان آغاز به کار کرده اند. به همین مناسبت همزمان با آغاز هفته هزاره شاهنامه نشستی با عوامل تولید مجموعه کتاب هفت خوان رستم که با شیوه ای جدید (کمیک استریپ) و ویژه کودکان منتشر شده، برگزار کرده است که گزارش مشروح آنرا در زیر می خوانید:
در ابتدای این نشست شهرام اسدزاده نویسنده این مجموعه در خصوص شکل گیری ایده این کتاب گفت: اول اینکه از کودکی به دلیل اینکه پدربزرگم شاهنامه را حفظ بود و داستانها و اشعار آن را برای من می خواند علاقه خاصی به شاهنامه داشتم و این داستانها در ضمیر ناخودآگاه من ضبط شد.
وی اظهار كرد: دوم، از آنجائیکه فکر می کنم اکثر کودکان عاشق قدرت های ماورایی و غیر عادی هستند و بازی های کامیپوتری و شخصیت های قهرمانی فیلم ها را هم به این دلیل دوست دارند؛ این قهرمان های مجازی، وارد فرهنگ کودکان ما شده اند. یکی از دلایل این اتفاق ضعیف بودن فعالیت ما ایرانی ها در معرفی اسطوره های کهن است به همین دلایل ما تصمیم گرفتیم که سراغ داستان های ایرانی برویم و از شاهنامه شروع کردیم . در شاهنامه هم به سراغ داستان هفت خوان رستم رفتیم.
وی در خصوص دلیل انتخاب شاهنامه و داستان هفت خوان رستم افزود: به نظر من شاهنامه مانند یک پیاز است و لایه های مختلفی دارد و نمی شود گفت که فقط یک متن حماسی است . چیزی که ما در شاهنامه دیدیم عرفان شاهنامه است و این عرفان در زیر متن کتاب ما وجود دارد. رستم یک شخصیت خدا پرست است و به همین دلیل قدرتی همیشگی دارد.
این نویسنده جوان در خصوص دلیل انتخاب این داستان برای اولین تجربه از این دست تصریح کرد: شاهنامه دارای سه بخش تاریخی ، ملی و پهلوانی است، ما از هفت خوان شروع کردیم چون یکی از قوی ترین بخش های شاهنامه است. ضمن اینکه من علاقه خاصی به این بخش شاهنامه دارم و این انتخابی سلیقه ای است.
این نویسنده جوان در خصوص مخاطب کتابش گفت: باید بگویم که مخاطب ما "کودک درون" بزرگسالان نیست، بلکه خود کودکانند. ما شخصیت پردازی های خود را به افکار کودکان امروز یعنی قرن بیست و یک، نزدیک کردیم و این کتاب آغاز کار ماست و کمک همه را خواستاریم.
نویسنده کتاب هفت خوان درباره بازخورد کتاب در بین کودکان گفت: طبق نظرسنجی هایی که کرده‌ایم اکثر قریب به اتفاق بچه ها کمیک استریپ های ما را دوست دارند و پدر و مادر خود را مجبور به خرید کتاب کرده‌اند.
در ادامه اسدزاده در پاسخ به سوال گفت: درباره دلیل منفی و سرد به نظر رسیدن چهره قهرمان‌ها و پهلوان‌های ایرانی و فضاهای خشک کمیک‌استریپ‌های این کتاب گفت: انسان چند بعد دارد و در قهرمانان شاهنامه هم چند بعد دیده می شود، هم رمانتیک، هم خشن، هم معنوی، هم فرهیخته ؛ ما سعی کردیم در این پروژه تمام جوانب شخصیتی و انسانی گنجانده شود. اگر شما کل کتاب را مرور کنید این اتفاقات را خواهید دید مثلا در جایی که گورخر توسط رستم شکار می شود، شما می بینید که او از گورخر بابت این کار عذرخواهی می کند و این نشان دهنده روح احترام به طبیعت نزد این قهرمان داستان است. این کتاب با پرداخت جدیدش می تواند یک شکل ذهنی جدید در دید مردم ایجاد کند؛البته این نظرات انتقادی می تواند در بازنگری ها و ویرایش های بعد لحاظ شود. شهرام اسد زاده در خصوص سابقه فعالیت ادبی- هنری اش گفت:در حوزه نویسندگی اولین کاری است که انجام داده ام. چون در این پروژه هر کس را به عنوان نویسنده وارد کردیم با سلیقه ما سازگار نبود،در نهایت خودم نوشتن آن را آغاز کردم و این کتاب برداشت بنده از شاهنامه است و منبع من هم نسخه های موجود است و منبع دیگری نداشتم.
وی در خصوص برنامه های آتی خود و گروهش گفت: بنا داریم تا شاهنامه را دست کم در 30 دوره و با این شیوه جدید باز تولید کنیم. در هر دوره نیز چند جلد کتاب خواهیم داشت مانند این دوره (هفت خوان رستم) که 4 جلد است و دوره دوم آن به نام هاماوران هم در 4 جلد آماده شده است که فکر می کنم فروردین سال آینده روانه بازار شود.
اسد زاده تصریح کرد: چون کار ما اقتباس است ممکن است تعداد دوره ها و یا مجلدات هر دوره بیشتر یا کمتر شود و به همین خاطر نمی توان به طور کامل گفت ولی احتمالا در 100 جلد می توانیم داستان رستم را تمام کنیم و البته که به غیر از رستم شخصیت های زیادی در شاهنامه وجود دارد که جای پرداخت دارد.
اسدزاده در مورد قیمت گذاری این کتاب هم گفت: اگر یک کارشناس چاپ این کتاب را ببینید می گوید که ما حدود 10 تا 20 درصد پائین تر از قیمت این کتاب را روانه بازار کرده ایم.
وی در پاسخ به این سوال که آیا قیمت بالای این کتاب‌ها آنرا از دست همگان خارج نمی کند، گفت: راه های زیادی وجود دارد که کتاب به دست همه اقشار برسد. مثلا این که بعضی ارگان های دولتی این کتاب را از ما خریداری کنند تا کودکان از طریق کتابخانه ها و یا مراکز دیگر به این کتاب‌ها دسترسی پیدا کنند.
شهرام اسدزاده در مورد مدت زمان تکمیل کتاب گفت: کار ما از سال 85 شروع شد و ما در 6 ماه تصویر سازی آن را جمع کردیم ولی بنا به دلایلی چاپ کتاب در انتهای سال 88 محقق شد.
وی در پایان با تشکر از انتشارات "زیتون سبز" گفت: بنده از مدیر مسئول این نشر آقای حسین‌پور کمال تشکر را دارم که کتاب را چاپ کرد، و باید به اطلاع برسانم شرکت "شهر نقره ای" واحد کودک و نوجوانان نشر "زیتون سبز" است که در سال 1384 تاسیس شده است.
در بخش دیگری از این نشست، فراز بزاز زادگان که تصویرگری کتاب هفت خوان رستم را به عهده داشته است،در مورد تجربیاتی که داشته و این کار گفت: من ابتدا در ایتالیا کار کمیک استریپ می کردم و بعد که وارد ایران شدم و با آقای اسدزاده آشنا شدم و صحبت هایی در مورد داستان کردیم.
در ادامه گفت‌وگو نوبت فراز بزاززادگان طراح کمیک‌استریپ کتاب رسید تا وارد بحث شود، او در ابتدا در مورد سوابق کاری خود سخن گفت: من در ایتالیا در رشته «گرافیک کتاب کودک» تحصیل و کارم را از سال 1995 شروع کردم ، هرچند پیشتر طراحی‌هایی در این زمینه انجام داده بودم، وقتی وارد فضای کار شاهنامه شدم متوجه متفاوت بودنش شدم . در ادامه فضای این پروژه را فانتزی دیدم و سعی کردم باهمین فضا پیش بروم.
وی ادامه داد: سعی کردم طراحی هایم با فضایی که کودکان قرن 21 در آن زندگی می کنند همخوان باشد. کار بسیار مشکل بوده و حالا وقتی رسیدیم به داستان هاماوران کار بسیار مشکل‌تر شده است.
بزاززادگان در مورد طراحی فضاهای معماری موجود در این کتاب، گفت: فضای کار ذهنی و فانتزی است و کاملا مطابقت واقعی ندارد ولی قرار است ما بعد از پیش رفتن چند فاز بعدی پرو‌ِژه ، یک ویرایش دوباره در این کتاب انجام دهیم که خیلی از ایده‌های جدیدمان آن جا لحاظ می شود.
وی در ادامه یکی از دلایل این ضعف‌ کمیک‌استریپ در کشور را نداشتن عقبه دانست و گفت: اولین کمیک‌بوک دنیا در سال 1830 بوجود آمد ولی در ایران اولین بار در سال 1388 این اتفاق در حال افتادن است و عقبه ای وجود ندارد برای همین ما می دانیم که با حرکت رو به جلو، تغییر به وجود خواهد آمد،قبل از انقلاب آقای احمدیه فقط کمیک‌بوک کار کردند ولی حالا تازه چند سال است که دوباره این کار آغاز می شود و این آزمون و خطاهایی است که در حال جریان است.
بزاززادگان در مورد دلیل فضای تاریک و سرد طراحی ها گفت: این نکته را هم در نظر بگیریدکه فضای ایران درون شاهنامه فضای شادی نیست و بلکه ایران در آن مقطع دچار اتفاقات ناگوار زیادی شده است.
در ادامه مشاور فرهنگی پروژه، مهندس بهرام جوان‌رودی ضمن اعلام اینکه در آینده کتاب تبدیل به انیمیشن خواهد شد، تصریح کرد: من از سال 80 بسیار علاقمند بودم که هفت خوان رستم را کار کنم و از آن موقع شروع به تحقیق و مطالعه کتاب های زیاد کردم. همزمان با آماده شدن کتاب "هفت خوان" به متحرک سازی این داستان ها هم فکر می‌کردم.
وی افزود: خیلی سعی کردم در گروه، فضاهای فکری را از امکانات عملی، دور و آزاد کنم و اگر در گروه اکنش نامطلوبی وجود داشت با تغییر تمرکز همه آن را از بین ببرم این یک روش خودشناسی است که در نهج البلاغه روی آن تاکید شده است.
مهندس بهرام جوان‌رودی در ادامه صحبت هایش گفت: دوباره کاری هایی که به خاطر بعضی اشکالات به وجود می آمد باعث به وجود آمدن یک دید منفی در بین اعضا می شد و این دید منفی ممکن بود ادامه کار را طاقت فرسا و غیرممکن کند ولی تلاش کردیم که این عوامل منفی از این پروژه دور شود تا بتوانیم دست به عمل بزنیم و فقط به تلاش اکتفا نکردیم که دچار پریشانی نشویم،این پروژه نتیجه یک دست به عمل زدن است.
وی افزود: یک متفکر شرقی هم می گوید، فرزانگان در جهان کسانی نیستند که تلاش می‌کنند بلکه کسانی هستند که دست به عمل می زنند؛ این تفکری بود که من به اعضای گروه تزریق می‌کردم تا به نتیجه نیاندیشند و دست به عمل بزنند.
جوان‌رودی در ادامه درباره مطرح کردن عقبه بیشتر غرب در این زمینه ها گفت: من معمولا دوست ندارم قضیه تجربه غرب و تجربه ما در این زمینه را مطرح کنم، چون یاس بوجود می آورد و این بحث ها را باید کنار گذاشت، مهم این است که ما از جایی شروع کنیم و ادامه دهیم در حالی که گم نشویم.
وی افزود: در اینجا باید از پیشکسوتانی چون استاد نخعی که بسیار در این زمینه تلاش کردند تشکر کرد و مخصوصا خودم که بسیار از ایشان آموختم، همچنین باید گفت که نیاز است همه کسانی که در ایران در این زمینه کار می کنند جمع شوند و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند . جوان‌رودی درباره ادامه کارهایی با این خصوصیات گفت: من بسیار دوست دارم که بعد از هفت خوان رستم روی نهج البلاغه کار کنیم. اگر قرار است ما جهانی فکر کنیم ،باید روی رفتار انسانی خود توجه کنیم، امام علی هم نهایت توجه و تمرکز و تعادل میان این خصیصه هاست.
وی افزود: شاهنامه از جنبه های مختلف انسان را نشان می دهد و می‌گوید هر جا که تعادل اخلاقی به هم می خورد، انسان به شکست منجر می شود، هرچند این یک امر طبیعی است که هر شخصیت انسانی اشتباه داشته باشد.
مشاور فرهنگی پروژه هفت‌خوان درباره قیمت فروش کتابها گفت: به نظر من اگر این کتاب نفیس باشد هر برخوردی با این کتاب نمی شود و ارزشمند می شود، ما بر این تصاویر عزت گذاشتیم.
جوان‌رودی درباره تمهیدات گروه برای دسترسی کودکان اقشار پایین تر به این پروژه گفت: ما قرار این کتاب ها را می توانیم انیمیشن کنیم و روی سایت بگذاریم تا همه ببینند ما خیلی دوست داریم دولت در این کارها از ما حمایت کند.
وی افزود: ما دنبال راه حل هایی هستیم که انیمیشن را هزینه کنیم ولی هزینه تماشا از مخاطب نگریم و از خدا می خواهم که کمک کند تا به نتیجه برسیم.
در انتهای این نشست ویراستار کتاب، محمدعلی‌زمانپور، درباره خصوصیات این پروژه گفت: مخاطب این کار رده نوجوان است و برای این سنین در نظر گرفته شده است. ما در این کتاب رنج زیادی برای حفظ زبان فارسی بردیم.
وی ادامه داد: وسواس زیادی در استفاده از کلمات فارسی داشتیم و به همین دلیل بارها و بارها به مشکل برخوردیم و تا آنجایی که توانستیم مثل خود فردوسی از لغات فارسی استفاده کردیم. هر چند از استفاده از لغات غیر معمول هم جهت درک بهتر مخاطب پرهیز کردیم تا سادگی متن هم حفظ شود.
زمان‌پور افزود: بسیاری از منتقدان و کسانی که کتاب را می بینند از دید خود آن را می بینند در حالی که متن برای کودک است و برای مخاطب بزرگسال نیست.