در يكي از خوش آب و هواترين مناطق شمالي تهران، در دامنه البرز، بين ميدان تجريش و دربند و انتهاي خيابان طاهري ، ساختمان و سردري قديمي چشم هر بيننده‌اي را به خود جلب مي‌كند،سردر كاخ سعدآباد.
كاخ سعدآباد كه در ضلع جنوبي ميدان دربند واقع شده است و از شرق به خيابان دربند، از غرب به ولنجك و زعفرانيه و از جنوب به گلابدره منتهي مي شود، يكي از جاذبه‌هاي بي‌نظير گردشي تهران است.
سعد آباد در اصل باغي بسيار بزرگ است، با درختان سر به فلك كشيده بسيار، و منظره‌اي دلنشين از تهران، كه زير پاي آن گسترده شده است و از آنجا كه سعدآباد داراي چندين كاخ و موزه مختلف است از آن با عنوان مجموعه كاخ موزه سعدآباد ياد مي‌شود.
در مورد تاريخچه اين كاخ مي‌توان گفت اين در زمان قاجار محل استقرار و سكونت تابستاني شاهان اين سلسله بوده است. پس از كودتاي ۱۲۹۹رضاخان به منظور تهيه محلي ييلاقي براي خود بود كه امير لشكر خدايار باغ بزرگي را در كرج براي اين امر در نظر گرفت. اما بعدها پيشنهاد شد تا ييلاق سعدآباد را خريداري كند. در آن زمان اراضي سعدآباد متعلق به سردار اعظم بود. اين منطقه حدود ۴هزار مترمربع مساحت و دو عمارت بيروني و اندروني داشت.
بعد از مدتي باغ‌هاي نيمه ويران ديگري ، از صاحبان آن‌ها خريداري و به تپه علي خان وصل شدند و به تدريج باغ سعدآباد فعلي به وجود آمد.
نعمت الله كيكاووسي معاونت فرهنگي موزه در گفت و گو با ايرنا در خصوص اين كاخ گفت: مجموعه فرهنگي تاريخي سعدآباد با يك ميليون و يكصد هزار مترمربع وسعت، يكي از بزرگترين مجموعه سايت موزه‌ها و پهناورترين كاخ ها به جهت مساحت است.
وي كه مدت سي سال سابقه فعاليت در كاخ موزه سعدآباد را دارد، اين مجموعه را يكي از مهمترين قطبهاي گردشگري ايران دانست و در مورد تاريخچه شكل گيري اين كاخ اظهار داشت: اين مجموعه بعد از پيوستن ۷روستا يا منطقه ييلاقي و الحاق باغ‌هاي مختلف وسعتي تازه يافت و به اقامتگاه تابستاني رضاشاه تبديل شد، كه به مرور كاخها و كوشك‌هايي به مناسبت و ضرورت‌هاي گوناگون در جاي جاي آن بوجود آمد.
رييس كاخ ملت در ادامه تصريح كرد: در اين مجموعه ابتدا خاندان قاجار ساكن بودند،اما پس از توسعه؟ محوطه در سال‌هاي ؟؟؟؟ رضا شاه در آنجا مي‌زيست و پسرش محمدرضا نيز در سال‌هاي ؟؟؟؟ به اين جا نقل مكان كرد.
كيكاووسي با بيان اينكه مجموعه سعدآباد، چهار دوران تاريخي قاجاريه، پهلوي اول و پهلوي دوم و پس از انقلاب، را شامل مي‌شود افزود: پس از پيروزي انقلاب ؟؟ اين مجموعه به شكل موزه در آمد،كاخ فعلي رياست جمهوري نيز در جوار اين مجموعه قرار دارد. ضمن اينكه از كاخ ملكه مادر نيز كه متعلق به ارگان رياست جمهوري است براي پذيرايي از مهمانان خارجي استفاده مي شود.
مجموعه سعد آباد داراي ۱۸كاخ كوچك و بزرگ است كه از اين تعداد ۱۲موزه و ۲كاخ در حال حاضر براي بازديد عموم باز است، همچنين ۸دروازه راههاي ورودي به كاخ است كه رفت و آمد بازديدكنندگان از دروازه زعفرانيه انجام مي گيرد.
كاخ موزه‌ها شامل كاخ موزه ملت(كاخ سفيد سابق) و كاخ سبز (كاخ شهوند سابق ) و موزه‌ها شامل موزه هنرهاي زيبا، مردم شناسي، صنايع دستي، آب، موزه نظامي، هنر ملل، صنايع دستي، چهره‌هاي ماندگار و برادران اميدوار است.
البته ۳موزه استادفرشچيان، ميرعماد و بهزاد به دليل تعميرات و مقام‌سازي در حال حاضر تعطيل هستند.
يكي از زيياترين بخش‌هاي سعدآباد كه بهترين آثار آينه كاري هنرمندان ايراني را در خود دارد، كاخ سبز است. كه به دليل نماي سنگي آن به نام قصر سنگي شناخته مي‌شد و پس از بازسازي كاخ و مرمت زيرزمين، در زمان محمدرضا پهلوي به كاخ شهوند معروف گرديد. اما امروزه به دليل رنگ سبزي كه در نماي آن بكار رفته به آن كاخ سبز مي‌گويند
ليلا سلحشور خبرنگار كاخ سعدآباد در گفت و گو با خبرنگار ايرنا اظهار داشت: كاخ سبز در ميان تمام بخشها از قدمت بيشتري برخوردار است و داراي اشياء ارزشمندتري نسبت به ساير كاخها است.
به گفته وي به دليل قدمت اين كاخ و حساسيتي كه از نظر تاريخي دارا مي باشد، به هنگام مراجعه بازديدكنندگان محدوديت‌هايي از جهت تعداد جمعيت براي اين كاخ موزه وجود دارد.
سلحشور در ادامه افزود: كاخ ملت و كاخ سبز همواره بيشترين بازديدكننده و علاقمند را به خود اختصاص مي‌دهدند و از بين موزه‌ها نيز موزه هنرهاي زبيا و موزه نظامي كه يكي از مجهزترين مجموعه‌هاي ابزار و ادوات و تن پوشهاي جنگي ادوار مختلف تاريخي را دارا است، همواره مورد توجه بوده است.
به گفته سلحشور بيشتر ساختمان‌ها و موزه‌هاي سعدآباد محل سكونت افرادي از خانواده پهلوي بود،كه بعد از انقلاب تغيير كاربردي داده به موزه تبديل شدند.
كارشناس ارتباط با رسانه‌هاي كاخ سعد آباد در مورد موزه برادران اميدوار گفت: از آنجا كه اين موزه متعلق به اولين جهانگردان ايراني ، و شامل يافته‌ها و ابزارهاي سفر اين دور برادر است.پيشنهاد شده كه نام اين به موزه جهانگردي تغيير كند، چرا كه اين عنوان براي افرادي كه از زندگي اين دو برادر اطلاعي ندارند،جذابتر است.
وي بيشترين بازديدكننده و توريست را مربوط به فصل تابستان و ايام تعطيلات نوروز دانست و عنوان كرد: بقيه ايام سال نيز دانش آموزان و دانشجويان بيشترين اقشاري هستند كه با توجه به رشته تخصصي خود از موزه‌هاي مختلف كاخ بازديد مي‌كنند.
سلحشور در خصوص نحوه نگهداري اموال داخل كاخها تصريح كرد:يكي از كارهاي مهم در موزه و كاخ نگهداري و حفاظت از اموال و اسباب موجود در كاخهاست، كه اين وظيفه امين اموال موزه است.
ماه منير شمس امين اموال بخشي از كاخ موزه ملت است، او در گفت و گو به خبرنگار ايرنا در همين مورد گفت: حفظ و نگهداري اموال به اين جهت اهميت دارد،كه بسياري از وسايل كاخ‌هايي از اين قبيل بسيار قيمتي و ناياب هستند وي در ادامه اظهار داشت: يك گردشگر خارجي مي‌تواند با مشاهده ۷تا ۱۰ موزه از مجموعه اين موزه‌ها با بخش كامل از فرهنگ و هنر ايراني آشنا شود، اين امر سنگيني و مسووليت نگهداري اين اموال را دوچندان مي‌كند.
شمس همچنين عنوان كرد: در كنار امين اموال ها، در كارگاههاي كوچك تعدادي مرمت كار وجود دارند، كه به بازسازي و مرمت اموال و اشياء و بخش‌هاي مختلف كاخ مي‌پردازند.
جالب است كه اين مجموعه علاوه بر كاخهاي مذكور داراي ساختمانهاي اداري و تشريفاتي ديگر، كارخانه‌هاي مختلف، استخرهاي گوناگون، باغستانهاي متنوع مثل توتستان،كاجستان،؟؟؟ هكتار جنگل طبيعي و چشمه سارهاي زيبايي است.ضمن اينكه رودخانه جعفرآباد نيز از وسط محوطه باغ مي‌گذرد.
همچنين دوازه رشته قنات، سالن بولينگ و بيليارد و زمنين‌هاي تنيس نيز در مجموعه سعدآباد وجود دارد.
در پايان بايد گفت اين مجموعه گنجينه غني از ميراث فرهنگي كشور ايران است و برگي از دفتر تاريخ. مي‌توان از اين كاخ به عنوان بخشي از تاريخ معاصر ياد كرد.
با وجود آنكه ايران يكي از ارزانترين كشورها در حوزه موزه گردي است، و در فرهنگ ايراني و اسلامي نيز همواره به مطالعه تاريخ گذشتگان تاكيد شده است اما هنوز بازديد از موزه در سبد تفريحي خانوارهاي ايراني جايي ندارد. به نظر مي‌رسد تا شناساندن اين گنجينه‌هاي تاريخي راه بسياري بايد رفت.
ایرنا
