هنر نیوز - حكم شرعي طنز - نسخه قابل چاپ

نظر شما درباره حليت يا حرمت اصل طنز چيست؟
▪ از تأكيد مقام معظم رهبري بر برنامه هاي طنز در صدا و سيما فهميده مي شود كه ايشان اصل طنز را مي پذيرند، ولي آن را جدا از مطايبه و فكاهي رايج در صدا و سيما مي دانند.

▪ آيت الله مكارم شيرازي: امروز آنچه از طنز تبادر مي شود، اين است كه يك سلسله مسائل هدفدار در لباس لطايف و آميخته با نوعي شوخي بيان شود. اگر اين طور باشد، سازنده و توأم با مسائل خلاف شرع نباشد، اشكالي ندارد.

▪ آيت الله معرفت: طنز اگر با هدف مشروعي باشد و با يكي از عناوين محرمه ملحق نشود، ذاتاً مباح و قطعاً مشروع است.
با توجه به اين ديدگاه ها و نظريه هاي ديگر مي توان نتيجه گرفت كه اصل طنز حلال بوده و مشكل شرعي ندارد و فقط برخي ويژگي ها يا شرايط خاص است كه بر حكم آن تأثير مي گذارد. در اين جا به چند پرسش فقهي درباره طنز و پاسخ آن از سوي علماي دين اشاره مي كنيم:
طنزي كه در آن هتك حرمت است و از ابزارهاي منفي استفاده مي شود چه حكمي دارد؟
▪ آيت الله مكارم شيرازي: گاهي در لغت، طنز را به گونه اي تفسير مي كنند كه حتماً بايد مطالب نيش دار و موذيانه باشد، در اين صورت البته با ضوابط شرع سازگار نيست.

▪ علامه جعفري رحمه الله: اگر طنز به عنوان اهانت مطرح بشود و مورد هم شايسته اهانت نباشد، قطعاً حرام است؛ خواه فرد متوجه بشود يا اينكه آدم ساده اي باشد و متوجه نشود، ولي عرف آن را هتك حرمت بداند.

▪ آيت الله سيد كاظم حائري: اگر اين اتفاق بيفتد (طنز موجب تحقير يا هتك حرمت به صنفي يا اصنافي بشود) حكمش روشن است كه حرام است.

▪ آيت الله معرفت: يك وقت مرسوم بود كه در صدا و سيما راجع به شهرهاي ايران و لهجه هاي مختلف طنزهايي مي گفتند و هدف فقط اين بود كه مثلاً ايجاد حقارت در ذهن شنوندگان بكنند، آن وقت اين موجب مي شود كه اهل آن شهر يا منطقه رنجيده خاطر بشوند، لذا جلويش گرفته شد و اين كار قطعاً جايز نيست.
اگر طنز درپاره اي مسائل كلي اجتماعي باشد و شخص مدّنظر نباشد و يا عرفاً هتك حرمت و ايذا به حساب نيايد، چه حكمي خواهد داشت؟
▪ آيت الله مكارم شيرازي: در صورتي كه طنز، درپاره اي از مسائل كلي اجتماعي باشد و اگر نقدي مي شود و نيشي هم در آن هست، متوجه شخث خاصي نباشد، هم در آن هست، متوجه شخص خاصي نباشد، اشكالي ندارد. (همچنين) اگر واقعاً موضوع عوض شده باشد و اهانت تلقي نشود... چنان طنزي اشكال ندارد.

▪ علامه جعفري رحمه الله: اگر اهانت نباشد و اصلاً عرف از آن اهانت احساس نكند با مراعات عدم لهو و لعب باز اشكالي ندارد. يا اينكه جمعي هستند با هم قرار گذاشته اند كه با يكديگر بگو و بخند داشته باشند و از آن نرنجند و از مفاهيم كلمات، مراد جدي نگيرند؛ اين هم بعيد است حرام باشد.
با توجه به آنچه گذشت مي توان گفت:
1- اصل اولي در طنز حليت بوده و جايز مي باشد.
2- اگر در طنزي هتك حرمت باشد و از ابزار منفي (تهمت، غيبت، دروغ، استهزا، و...)
3- اگر عرف طنزي را هتك حرمت نداند يا طنز، شخص خاصي را مدنظر نگيرد، بلكه عمومي و اجتماعي باشد، اشكالي ندارد.
البته هر سه حكم فوق ناظر به بعد فردي قضيه است و ارتباط كامل با طنز مطرح در صدا و سيما ندارند؛ زيرا طنز در صدا و سيما به عنوان يك بخش هنري قلمداد مي شود كه افراد طنزپرور با يكديگر در همه موارد توافق دارند و قصد آنها تنها اجراي فيلمنامه است و از طرف ديگر، مردم نيز به اين برنامه ها به عنوان يك امر جدي نگاه نمي كنند؛ گويا توافقي بين مردم و صدا و سيما در اين باره صورت گرفته است كه بدانند هرچه در طنزها اتفاق مي افتد، حالت حقيقي ندارد. از اين رو، نگاهي ديگر و از شكل و زاويه اي كلي تر به طنز در شكل سازماني و حكومتي آن سودمند خواهد بود.