هنر نیوز - تصاوير کاريکاتوري از زنان در فيلم ها

بررسي حضور زنان در فيلم ها از نگاه صاحب نظران

چند سالي است که فيلم هاي زيادي با محوريت زنان در سينما و حتي تلويزيون توليد مي شود که در هر يک از آنها يک يا چند ستاره زن سينمايي حضور دارند و يک قهرمان مرد داستان نيز در کنار آنها ماجراي هاي اصلي را به وجود مي آورند. اما پرداخت به شخصيت زن در اين قبيل فيلم ها کمي متفاوت تر از موضوعاتي است که در دهه 70 سينما شاهد آن بوديم.

مروري‌ بر جريان‌ زنان‌ فيلمساز از آغاز حركت‌ فيلمسازي‌، نشان‌ مي‌دهد كه‌ دهه‌ هفتاد در نوع‌ خود منحصر بفرد بوده‌ چرا كه‌ اين‌ جريان‌ در آن‌ دوران شكل‌ عمومي‌ گرفته‌ و تا به‌ امروز هم‌ ادامه‌ دارد. فيلم‌هاي‌ ساخته‌ شده‌ در اين‌ دهه‌ علاوه‌ بر‌ داشتن‌ نگاه‌ زنانه‌، بيشتر به‌ مشكلات‌ و دغدغه‌هاي‌ زنان‌ مي‌پردازند.

در دهه 70 بود که زيبايي و جذابيت‌هاي ظاهري زنان نه به عنوان يک پديده منفي و عامل اغوا کننده، بلکه به عنوان يک موهبت زيبايي‌شناسانه ديده شد و توانست بر پرده عريض به تصوير درآيد.

اما در دهه 80 سينماي ايران شکل جديدي از حضور زنان در فيلم ها را تجربه مي کند که شايد به نوعي شبيه فيلم هاي دهه 40 و 50 باشد(!) در بيشتر فيلم هايي که در طول اين چند سال بروي پرده نقره اي نمايان شده اند، زنان محور اصلي داستان قرار گرفته اند و قصه حول محور آنها چرخيده است.

آنچه که در اين ميان به نظر مهم جلوه مي کند اينکه؛ زنان و مشکلات آنها به چه نحو در فيلم ها بايد نمايش داده شوند. با نگاهي اجمالي به فيلم هاي "زن محور" خواهيم ديد در بيشتر آنها شايد حضور زنان در فيلم ها به دليل ميزان فروش بالاتر و جذب مخاطب بيشتر صورت گرفته است و عملاً نقش چنداني در پيشبرد داستان اصلي ندارند. دقيقاً مشابه آن چيزي که قبل از انقلاب و در "فيلم هاي به اصطلاح فارسي" رخ مي داد.

در بسياري از فيلم ها اگر قرار است زنان به عنوان نمونه اي از طبقه پايين و يا متوسط نشان داده شوند، تنها در آشپزخانه و يا احياناً در سبزي فروشي محل ديده مي شوند و شخصيت پردازي درستي توسط فيلمنامه نويس و کارگردان از حضور آنها صورت نمي گيرد و در فيلم هايي هم که قرار است زنان در نقش يک فرد تحصيلکرده يا متمول ظاهر شوند، با طراحي لباس و چهره خاص براي آنها سعي مي شود، چهره جديدي از زن ايراني به نمايش گذاشته شود که شايد چندان با واقعيت هاي جامعه مطابقت نداشته باشد!

حضور زن در "سينماي دهه هشتادي" از زواياي مختلفي قابل بررسي است که يکي از آنها نمايش چهره جديدي از زنان است که با شخصيت و فرهنگ يک زن ايراني کاملاً متفاوت است و نه تنها به تحکيم خانواده کمک نمي کنند بلکه بعضاً با اغواگري، درصدد پاشيده شدن بنيان خانواده ديگري برمي آيند!
مميزي، تنها مشکل سينماگران

«رضا درستکار» منتقد سينما در اين باره مي گويد: «من هم به اين موضوع اعتقاد دارم که شايد تعدادي از فيلم ها به نوعي از حضور زنان استفاده مي کنند که بتوانند در گيشه موفق باشند اما عموماً به اين صورت نيست. در بسياري از فيلم ها قابليت هاي زن ايراني به نمايش گذاشته مي شود اما در برخي از فيلم ها هم شخصيت پردازي درستي از زنان نمي شود.»

وي افزود: «متاسفانه در حال حاضر شرايط مميزي ها طوري شده است که برخي از فيلم سازان، اين شرايط را دور مي زنند و فيلمي مي سازند که انتقادهاي زيادي متوجه خود مي کنند. در اين گونه فيلم ها همه چيز سطحي است و سعي بر اين مي شود که با رنگ و لعاب دادن هاي کاذب در جذب مخاطب موفق عمل کنند.»

اين منتقد سينما؛ نبود مهندسي فرهنگي وعدم برنامه ريزي در حوزه سياست گذاري سينما را از مهم ترين مشکلاتي دانست که به نوعي در فيلم ها نيز نمايان مي شود.

شخصيت زنان در فيلم ها ملموس نيست

«پروانه معصومي» بازيگر قديمي سينما و تلويزيون، بزرگ ترين مشکل را در اين زمينه قصه و داستان فيلم ها مي داند و مي گويد:«زناني که در فيلم ها نشان داده مي شوند، من به عنوان يک تماشاگر اصلاً شخصيت آن را نمي شناسم و برايم ملموس نيست. من با ديدن آنها نه ياد مادر خودم مي افتم و نه دختر خودم را مي بينم. وضعيت زندگي کاراکترهاي فيلم ها نيز به همين منوال است و نمونه هاي آن را در جامعه نمي توان مشاهده کرد.»

وي افزود: «در بسياري از فيلم ها براي جذب مخاطب به فاکتورهايي متوسل مي شوند که به نظر من اين نوع شخصيت پردازي ها و اين قبيل زندگي ها باعث گمراهي نسل جوان مي شود. من تماشاگر سينما دوست دارم، فيلمي را نگاه کنم که واقعيت ها در آن ملموس تر باشد. در دهه 70 ما شاهد حضور زناني در فيلم ها بوديم که براي تماشاگر قابل لمس بودند اما بعد از گذشت مدتي اين حضور جاي خود را به معيارهاي غيرواقعي داد به طوري که ديدن بيشتر فيلم هاي اين سال هاي اخير حتي براي تماشاگر هم آزاد دهنده شده اند.»

اين بازيگر قديمي سينما و تلويزيون در ادامه اظهار کرد: «من حس مي کنم تماشاگر با ديدن اين گونه فيلم ها گول مي خورد، بايد واقعيت هاي نشان داده شود. من اين را قبول دارم که سينما هنر است و مي تواند خلاقيت داشته باشد، اما به کارگيري معيارهاي غيرواقعي در شخصيت پردازي ها هم از اصول حرفه اي به دور است.»

مشکل سينماي ايران تنگ نظري برخي هاست

در اين چند سال اخير البته فيلم هايي هم وجود داشته اند که شخصيت پردازي درستي از زن ايراني ارائه داده اند که نمونه هاي آنها هم کم نيستند مانند «يک بار براي هميشه»، «چهارشنبه سوري»، «گيلانه»، «ميم مثل مادر»، «کافه ستاره»، «مهمان مامان»، «دو زن» و... اما تعداد اين قبيل فيلم ها به نسبت فيلم هاي ضعيف تر کمتر است.

«خسرو معصومي» کارگردان سينما در اين باره مي گويد: «در برهه هاي مختلفي به موضوع خانم ها و مسائل پيرامون آنها در سينما پرداخته مي شود. اما با وجود تنگ نظري هايي که در برخي از مسئولان امور سينمايي نسبت به سينما وجود دارد، بسياري از فيلم سازان سعي مي کنند سراغ موضوعاتي بروند که براي آنها مشکلي به وجود نياورد و به طور طبيعي در اين قبيل فيلم ها کاراکترهايي به نمايش در مي آيند که بيشتر شبيه کاريکاتور هستند و نمونه هاي آنها هم اکنون بروي پرده سينماها وجود دارد.»

وي افزود: «در حال حاضر محتواي تعدادي از فيلم ها به سمت بي خاصيت بودن پيش رفته اند و تماشاگر با ديدن آنها احساس پوچي مي کند. اگر مسائل و مشکلات فعلي سينما حل نشود، وضعيت فيلم ها به همين گونه خواهد بود و خيلي نمي توان بحث کارشناسي درباره جزييات سينما کرد.»

امروز سينماي ايران بالغ بر 10 كارگردان زن مطرح دارد كه غالبا فيلم هايشان هم تراز فيلم هاي كارگردانان مرد صدرنشين جشنواره هاي داخلي و خارجي است. سينماگران زن ثابت كردند توانايي پرداختن به همه مضامين و قصه ها را دارند. از سوي ديگر بازيگران زن سينماي ايران هم سيماي قدرتمندي از يک بازيگر به ثبت رساندند. زن امروز مانند سال هاي بسيار دور، ديگر در سينماي ايران وسيله و ابزار نيست.

برکسي پوشيده نيست سينماي امروز ايران، بخشي از موفقيت و سربلندي جهاني اش را به زنان سينماگري مديون است كه از ساليان دور سينما براي دست يافتن به شرايط فعلي رنج و مرارت هاي بسياري را متحمل شدند. اين شرايط حضور زنان در عرصه هاي هنري به آساني به دست نيامده است. بنابراين لازم است هم مسئولان و هم سينماگران با دقت و وسواس بيشتري از حضور خانم ها در اين زمينه استفاده کنند و تمام واقعيت ها و ويژگي هاي شخصيت يک زن را در برنامه ريزي هاي خود براي سينما درنظر بگيرند تا حکايت اين راه به ناکجا آباد نپيوندد.

منبع: برنا