هنر نیوز - زبان مادري پايه هويت هر کشور است

شهرام اقبال زاده مترجم در گفتگو با خبرنگار سرويس فرهنگي برنا با بيان اين مطلب گفت: ايران کشوري چند فرهنگي و چند زباني است اما زبان رسمي و اداري وسراسري آن فارسي است. اين به منزله برتري زبان فارسي و يا فرودستي زبان هاي ديگر اعم از ترکي، کردي، عربي، بلوچي يا زبان هاي ديگر نيست.

وي با اشاره به اين که بين زبان و گويش تفاوت وجود دارد افزود: زبان فارسي لهجه ها و گويش هاي تهراني، اصفهاني، يزدي و کرمانشاهي دارد. چه در نگارش روزمره چه در ترجمه و رعايت سلامت و رواني زبان بسيار مهم است. مثلا در ترجمه بسيار ديده مي شود که ديالوگ ها را تهراني مي نويسند. من با اين روند مخالفم. در ترجمه بايد ضمن اين که ديالوگ ها صميمي اند فراگير هم باشد.
اقبال زاده در ادامه اظهار داشت: زبان مادري بخشي از هويت ملي افراد است. چه بخواهيم و چه نخواهيم فارسي زبان رسمي و روزمره ايران در ارتباط هاي کاري و فرهنگي است. شهريار ترک زبان بود و ضمن اين که شعرهاي ترکي دارد در غنابخشي به غزل فارسي نقش داشته است. هوشنگ ابتهاج گيلک است اما از توانمندترين غزل سرايان فارسي است. بخشي از بهترين شاعران ما ترک هستند اما به زبان فارسي هم شعر هايي گفته اند.
وي تصريح کرد: از مسائلي که بايد در آموزش و پرورش رعايت شود اين است که به خصوص در مقاطع دبستان گويش هاي مختلف هر منطقه در کنار زبان فارسي تدريس شود چراکه به هر حال زبان اول آن هاست. در عين حال بايد ويژگي هاي نحوي گويش هاي مختلف را شناخت. زبان از عناصر مهم و پايه اي بر ساختن هويت هر کشوري است. متاسفانه در جامعه ما به دليل عدم تدريس و عدم رعايت در صدا و سيما تخريب مي شود. برخي واژگان صميمي اند و برخي تخريبي. برخي از اين واژه ها به کار بردنشان در صداو سيما مناسب نيست. اگر شخصيت عامي استفاده کرده چندان مهم نيست اما اين که يک شخصيت فرهنگي، علمي و يا الگو از آن استفاده کند عواقب خوبي ندارد.

اين مترجم با بيان اين که در هر حال زبان برتر و هژمونيک جهان انگليسي است گفت: اگر از ديد فرهنگي نگاه کنيم انگليسي برخي مواقع زبان مادري را هم مورد هجوم قرار مي دهد. اما ما ناگزير هستيم آن را بشناسيم و به کار ببريم. اما بهتر اين است که ابتدا زبان مادري خود را بشناسيم.
وي در اين باره اضافه کرد: کسي که زبان خودش را نشناسد در گفتگو و تعامل فرهنگي دست پايين قرار مي گيرد. زبان فارسي گرچه عقب مانده است اما ضعيف نيست. دليل اين عقب ماندگي هم اين است که چند سال مصرف کننده تکنولوژي غرب بوده و سازنده نيستيم. نوعي انفعال در پذيرش واژگان مشاهده مي شود. مصرف کننده تکنولوژي و فرهنگ غرب هستيم و البته در اين استفاده هم ضعيف عمل مي کنيم. به طور مثال اول کامپيوتر و موبايل را وارد مي کنيم و زماني که کاملا جا افتاد واژه هاي رايانه و همراه را مي سازيم. فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي کمرگ زبان است. ابتدا بايد برگ سبز وارد شود بعد کالا وارد کند. ولي اين روند در جامعه ما برعکس است. به دليل همين واژه هاي زيادي در فرهنگستان ساخته شده ولي کاربرد ندارند.
اقبال زاده افزود: به هر حال بايد اهل فرهنگ و قلم، فرهنگستان، مترجم ها و استادهاي دانشگاه، نهادهاي فرهنگي مثل وزارت ارشاد و تمام تريبون هاي رسمي در اين راه تلاش کنند.
وي خوب و بد زندگي انسان را عامل وابسته به داستان دانست و گفت: با عصر ارتباطات و اطلاعات مواجهيم اگر ندانيم از جنبه زباني و فرهنگي چگونه با زبان مادري برخورد کنيم دچار بي هويتي خواهيم شد.
اقبال زاده در پايان چند نمونه از نگراني هاي شاعران گذشته از تخريب زبان مادري را به عنوان نمونه آورد:
«فردوسي بعد از حمله اعراب به ايران مي گويد:
از ايران و از ترک و از تازيان/ نژادي پديد آيد اندر ميان/ نه دهقان و نه تازي بود/ سخن ها به کردار قاضي بود»
«هم چنين مولوي هم جايي مي گويد: آدمي مخفي است در زير زبان/ اين زبان پرده است بر درگاه جهان/ چون که باري پرده را در هم کشيد/ سر صحن خانه شد بر ما پديد/ کاندر آن خانه گوهر يا گندم است/ گنج زر يا جمله ما را کژدم است/ يا در او گنج است ماري بر کران/ زان که نبود هيچ گنج بي پاسبان»
يادآور مي شود شهرام اقبال زاده منتقد، مترجم، ويراستار و پژوهشگر ادبي است. عمده فعاليت هاي او در زمينه ادبيات كودك و نوجوان بوده و دبيري چندين جشنواره كودك و نوجوان را به عهده داشته است. ترجمه هاي "زندگي و افكار گاندي" براي نوجوانان،‌ "بي نظمي نوين جهاني" اثر تزوتان تودوروف از جمله آثار اوست.